Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch UBTWMTTQVN - Nguyễn Thiện Nhân

Bước vào năm mới 2014, đội ngũ những người làm công tác Mặt trận cả nước đang đứng trước những thời cơ và nhiệm vụ mới. Chỉ hai tuần sau khi Quốc hội thông qua Hiến pháp sửa đổi 2013, trong đó lần đầu tiên hiến định vai trò giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị xã hội, ngày 12-12-2013, Bộ Chính trị đã ban hành "Qui chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội” và "Qui định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền”. Như vậy, Mặt trận đã có đầy đủ cả chức năng nhiệm vụ giám sát, phản biện, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền và cả qui chế thực hiện để đảm nhận sứ mệnh lịch sử này.

Trong thực tiễn hoạt động của Mặt trận thời gian qua, chúng ta cũng đã làm khá tốt chức năng phản biện như góp ý đối với các dự thảo chủ trương chính sách và văn bản pháp luật. Với Hiến pháp sửa đổi 2013, việc bây giờ là nâng cao chất lượng các hoạt động phản biện xã hội và triển khai nhiệm vụ mới là giám sát. Mặt trận đại diện và bảo vệ cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân mà không làm tốt công tác giám sát thì làm sao biết được lợi ích của nhân dân có được bảo vệ hay không? Giám sát là để trả lời câu hỏi việc thực thi chủ trương, chính sách có tốt hay không, quyền lợi của nhân dân có được đảm bảo không?

Đó là sứ mệnh chính trị của MTTQ Việt Nam!

Nhà nước hoạch định chế độ chính sách, triển khai thực hiện, giám sát và chế tài việc thực hiện. Tuy nhiên trong cơ chế thị trường hiện nay có hàng trăm ngàn doanh nghiệp, hàng vạn trường học, bệnh viện, phòng khám tư nhân và nhà thuốc tư, thì lực lượng chuyên trách thanh tra của nhà nước không thể đủ về số lượng để có thể giám sát thực sự các chủ thể cần giám sát như doanh nghiệp, trường học, phòng khám tư nhân…Cả nước có hơn 30.000 phòng khám tư nhân, 39.000 nhà thuốc tư nhân, song cả ngành y tế từ Bộ đến các tỉnh chỉ có 250 thanh tra viên. Ngành giáo dục có hơn 400.000 ngàn trường mầm non và phổ thông, hơn 400 trường đại học, cao đẳng cũng chỉ có khoảng 250 thanh tra viên. Lực lượng thanh tra nhà nước không thể đủ sức thanh tra, giám sát diện rộng mà chỉ diện hẹp. Giải pháp duy nhất là nhân dân sẽ giám sát các đơn vị như doanh nghiệp, trường học, bệnh viện và hoạt động của chính quyền thông qua Mặt trận và các đoàn thể. Như vậy, giám sát của Mặt trận vừa là đòi hỏi trách nhiệm trước nhân dân, vừa để cùng nhà nước quản lý xã hội.

Lâu nay, Mặt trận vẫn lắng nghe và phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Nhưng việc phản ánh ấy mới chỉ dừng ở báo cáo tổng hợp ý kiến cử tri mỗi năm hai lần trình bày trước Quốc hội và HĐND cấp tỉnh. Sau khi báo cáo, kiến nghị của cử tri do Mặt trận chuyển tải được tiếp thu đến đâu cũng không có cơ chế phản hồi rõ ràng. Nay với việc Hiến pháp sửa đổi 2013 đã quy định chức năng giám sát - phản biện của Mặt trận và với Quy chế giám sát - phản biện mới được Bộ Chính trị ban hành, kiến nghị của Mặt trận các cấp gửi tới các cơ quan Đảng, chính quyền cùng cấp phải được trả lời bằng văn bản.

Làm công tác Mặt trận là phải biết nhân dân nghĩ gì, mong muốn gì? Không thường xuyên nắm được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân thì không làm tốt được vai trò đại diện cho tiếng nói của nhân dân. Sắp tới đây phải có những báo cáo định kỳ từ Mặt trận các cấp và các tổ chức đoàn thể về tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Từ đó, UBTƯMTTQ Việt Nam sẽ có văn bản định kỳ gửi tới Đảng, Quốc hội, Chính phủ về tổng hợp ý kiến nhân dân. Có Quy chế giám sát – phản biện, ý kiến nhân dân đã có nơi chuyển đến và được trả lời, Mặt trận phải theo dõi xem ý kiến nhân dân được tiếp thu, giải quyết đến đâu.

Nói Mặt trận giám sát thì cụ thể là phải triển khai thế nào? Có những việc Mặt trận các cấp thực hiện, lại có những việc do các đoàn thể chính trị - xã hội thực hiện. Vì vậy, phải có kế hoạch phối hợp để vừa hiệu quả, vừa tránh chồng chéo. Ví dụ có những việc ở khu dân cư như giám sát đầu tư của cộng đồng, giám sát môi trường, giám sát trật tự trị an... giao cho một đoàn thể thì quá tải nhưng Mặt trận đứng ra tập hợp nhân dân và phân công, phối hợp các tổ chức đoàn thể cùng tham gia thì tốt hơn. Nhưng có những việc, từng đoàn thể thực hiện giám sát đúng "vai” hơn, như Công đoàn nên thực hiện giám sát việc thực hiện bảo hiểm xã hội của các cơ quan, doanh nghiệp đối với người lao động, giám sát quy hoạch nhà trẻ, trường học ở các khu công nghiệp...Nội dung giám sát này Công đoàn làm thì rất thuận lợi, vì ở đâu cũng có tổ chức Công đoàn.

Giám sát của Mặt trận không có nghĩa là để "làm khó” chính quyền, để "đối lập” với chính quyền. Mục tiêu của Đảng, Nhà nước và Mặt trận suy đến cùng đều vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Giám sát vừa khẳng định mặt làm được của chính quyền các cấp, vừa chỉ ra các thiếu sót cần khắc phục. Giám sát – phản biện chính là bảo vệ quyền lợi của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội, đánh giá đúng mức hơn trách nhiệm, công lao và hạn chế của chính quyền các cấp.

Trong năm 2014 và các năm sắp tới, cả hệ thống Mặt trận cùng vào cuộc với nhiệm vụ mới này. Trong đó, UBTƯMTTQ Việt Nam chọn một lĩnh vực để triển khai giám sát ở cấp toàn quốc do Ủy ban chủ trì, các tổ chức thành viên và Mặt trận các cấp tham gia là giám sát thực hiện chính sách người có công. Ngoài ra, 5 đoàn thể chính trị - xã hội là Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn thanh niên CSHCM, Hội Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam và Hội Cựu chiến binh Việt Nam sẽ thực hiện giám sát ở từng lĩnh vực phù hợp với đặc thù tổ chức của mình. Ở cấp địa phương, Mặt trận các tỉnh sẽ thực hiện triển khai giám sát theo yêu cầu và tình hình của từng địa phương, từ đó lan tỏa xuống cơ sở. Ngoài ra ở cấp Trung ương, Mặt trận có thể sẽ thực hiện các chương trình giám sát có tính chất chuyên đề như về môi trường, giáo dục, y tế ở một số địa bàn, theo những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra nhưng có tính chất điển hình đủ để rút ra các kiến nghị với chính quyền, với Đảng.

Đầu năm mới nghĩ về vai trò và nhiệm vụ của MTTQ Việt Nam, có lẽ không gì khác chính là: Lắng nghe nhân dân nói, làm vì lợi ích của nhân dân, vì chính quyền vững mạnh và tương lai đất nước.

Để làm tốt được vai trò, nhiệm vụ ấy, có rất nhiều thách thức, khó khăn đang chờ phía trước. Nhưng bằng sự tâm huyết của đội ngũ cán bộ Mặt trận các cấp, bằng sự phối hợp có hiệu quả giữa Mặt trận và các đoàn thể, các tổ chức thành viên, tôi tin tưởng chúng ta sẽ thực hiện được sứ mệnh thiêng liêng mà Đảng và nhân dân giao phó.

Một năm mới đã đến, lịch sử 84 năm MTTQ Việt Nam đang mong chờ ở thế hệ những người làm công tác Mặt trận hôm nay những sáng tạo, dấn thân và cống hiến mới!