Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, thực hiện dân chủ, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, tăng cường mối liên hệ giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước”.

Đảm nhận vai trò rất quan trọng ấy, cùng với cả nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp tỉnh Quảng Nam trong nhiều năm qua đã chủ động tích cực đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, tăng cường công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân tộc, về vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tăng cường đa dạng hóa các hình thức tập hợp, vận động nhân dân đẩy mạnh các cuộc vận động, các phong trào thi đua phát triển kinh tế-xã hội, xoá đói, giảm nghèo mang lại nhiều kết quả thiết thực. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh không ngừng được mở rộng, kết nạp thêm nhiều thành viên mới (đến nay đã có 32 tổ chức). Các tổ chức thành viên của Mặt trận tỉnh đã tăng cường tập hợp, thu hút nhiều đoàn viên, hội viên tham gia, đặc biệt phát huy vai trò các cá nhân tiêu biểu, người uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số, chức sắc các tôn giáo... UBMTTQVN tỉnh thành lập và phát huy tác dụng các Hội đồng tư vấn về kinh tế-xã hội, dân chủ-pháp luật, đối ngoại nhân dân, dân tộc-tôn giáo... Nhờ đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh ngày càng thể hiện rõ hình ảnh tiêu biểu của khối đại đoàn kết toàn dân của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh.

Nhiều hoạt động nổi bật trong những năm gần đây của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UBMTTQVN) các cấp đã từng bước khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của mình trong việc củng cố và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân trên địa bàn tỉnh. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư” gắn với xây dựng nông thôn mới ngày càng đi vào chiều sâu, khơi dậy và phát huy tối đa tiềm năng nội tại của nhân dân trong công cuộc xây dựng đời sống mới với số lượng “Gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa” được công nhận hằng năm tăng lên đáng kể^([1]). Cuộc vận động “Ngày vì người nghèo” được triển khai, phát động đều khắp ở các cấp Mặt trận với hàng chục tỷ đồng huy động mỗi năm đã giúp đỡ hàng ngàn hộ nghèo xây dựng và sửa chữa nhà ở, mua sắm phương tiện sản xuất, trợ giúp hàng trăm hoàn cảnh khó khăn đột xuất trong cuộc sống. Các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, cứu trợ thiên tai... được duy trì thường xuyên thể hiện rõ nét tinh thần đoàn kết, “lá lành đùm lá rách”, góp phần thiết thực chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho các tầng lớp nhân dân, nhất là người nghèo, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn và người có công với nước.

Cùng với việc mở rô%3ḅng lực lượng trong tổ chức, các thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp luôn chú trọng củng cố và nâng cao tinh thần đoàn kết, động viên đoàn viên, hội viên tích cực hưởng ứng các phong trào thi đua: “Phụ nữ tích cực học tâ%3ḅp, lao đô%3ḅng sáng tạo, xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc”; “Nông dân sản xuất - kinh doanh giỏi”; “Người người làm viê%3ḅc thiê%3ḅn, nhà nhà làm viê%3ḅc thiê%3ḅn, ngành ngành làm viê%3ḅc thiê%3ḅn”; “Ông bà mẫu mực, con cháu thảo hiền”; “Thanh niên tình nguyê%3ḅn, xung kích”... Các phong trào, các cuô%3ḅc vâ%3ḅn đô%3ḅng của các tổ chức thành viên ngày càng đổi mới, thiết thực, tăng dần về số lượng, mở rô%3ḅng về quy mô, đa dạng về hình thức có sức lan tỏa, cộng hưởng sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân.

Đặc biệt, trong những năm gần đây, UBMTTQVN cấp xã tổ chức thành công “Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc” với nhiều nội dung, hình thức phong phú ở đều khắp 1.722 khu dân cư trên địa bàn toàn tỉnh nhân kỷ niệm ngày thành lập Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam (18-11). Đây thật sự trở thành đợt sinh hoạt chính trị-xã hội sâu rộng, mang nhiều ý nghĩa, khơi dậy và phát huy truyền thống đoàn kết, tăng cường sự hiểu biết, gắn bó trong cộng đồng dân cư; là biểu hiện sinh động, cụ thể của tinh thần đại đoàn kết toàn dân trong giai đoạn mới.

Phát huy vai trò cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, tích cực tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, tăng cường mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân được UBMTTQVN các cấp trong tỉnh xác định là nhiệm vụ “xương sống”, là cơ sở quan trọng, là điều kiện để phát huy dân chủ, khơi dậy và động viên sức sáng tạo của nhân dân, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Thực hiện nhiệm vụ trên, hằng năm UBMTTQVN các cấp tích cực tham gia góp ý hàng chục dự thảo chỉ thị, nghị quyết của các cấp ủy Đảng, các cơ chế, chính sách, quy định của chính quyền địa phương liên quan trực tiếp đến đồng bào các dân tộc thiểu số, các tôn giáo, quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của nhân dân... như các đề án, chương trình phát triển kinh tế-xã hội địa phương, các dự án di dời, tái định cư tại các dự án thủy điện... bảo đảm “ý Đảng hợp lòng dân”, đem lại hiệu quả thiết thực cho nhân dân.

Năm 2012, UBMTTQVN tỉnh đã tổ chức hội nghị tham gia góp ý xây dựng tập thể và cá nhân Ban Thường vụ Tỉnh ủy theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 BCH Trung ương (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, qua đó nhiều ý kiến góp ý thẳng thắn, chân tình, khách quan, có giá trị đánh giá được tổng hợp gửi đến Ban Thường vụ Tỉnh ủy phục vụ cho việc tổ chức kiểm điểm tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI). Trên cơ sở hướng dẫn của UBMTTQVN tỉnh, Ban Thường trực UBMTTQVN các cấp cũng đã chủ động phối hợp tổ chức tốt 18 hội nghị cấp huyện, 244 hội nghị cấp xã tham gia hàng trăm ý kiến đối với tập thể và cá nhân Ban Thường vụ cấp ủy cùng cấp theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (kháo XI), góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay. UBMTTQVN tỉnh chủ động thực hiện các cuộc giám sát chuyên đề, đồng thời phối hợp chặt chẽ với Đoàn đại biểu Quốc hội, Thường trực HĐND tỉnh giám sát đối với việc thực hiện quy định của pháp luật về công tác cải cách thủ tục hành chính; hoạt động của các cơ quan tư pháp; công tác thi hành án dân sự; công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh. Đồng thời thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn UBMTTQVN các địa phương tăng cường vận động nhân dân phát huy dân chủ, đẩy mạnh các hoạt động giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, đảng viên và đại biểu dân cử, nhất là ở cơ sở và địa bàn khu dân cư, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí...; phối hợp tổ chức hoạt động tiếp xúc giữa cử tri với đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp, kịp thời tổng hợp đầy đủ ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân phản ảnh với các cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp.

Đại đoàn kết toàn dân luôn luôn gắn liền với việc không ngừng mở rộng và thực hiê%3ḅn dân chủ cơ sở. Trong thời gian qua, UBMTTQVN các cấp đã vâ%3ḅn đô%3ḅng nhân dân tham gia xây dựng và thực hiê%3ḅn quy ước, hương ước⁽[2]⁾ thôn, tổ dân phố; thường xuyên củng cố, kiê%3ḅn toàn các tổ chức tự quản với hơn 3000 Tổ hoà giải cơ sở, 1.722 Ban Công tác Mặt trâ%3ḅn, 244 Ban Thanh tra nhân dân, 57 Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng... Hằng năm, UBMTTQVN cấp xã phát huy quyền làm chủ của nhân dân tổ chức lấy phiếu tín nhiệm đối với Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND và UBND cùng cấp; chủ động tham gia hoà giải thành hàng nghìn vụ viê%3ḅc mâu thuẫn, xích mích nhỏ trong nô%3ḅi bô%3ḅ nhân dân. Công tác phối hợp giữa UBMTTQVN cấp xã với UBND, HĐND cùng cấp, giữa Ban Công tác Mặt trâ%3ḅn với cấp uỷ trong viê%3ḅc bầu cử Trưởng thôn, tổ trưởng Tổ dân phố theo nhiê%3ḅm kỳ đi vào nề nếp và có nhiều tiến bô%3ḅ... Những hoạt đô%3ḅng trên đã góp phần tích cực ổn định cơ sở, hạn chế tình trạng khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp.

Bên cạnh những kết quả đạt được tích cực nêu trên, quan hệ phối hợp, thống nhất hành động giữa UBMTTQVN các cấp với các tổ chức thành viên của Mặt trận cùng cấp chưa thật sự chặt chẽ và nhịp nhàng. Một số nội dung hoạt động của UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp vẫn còn “hành chính hóa”; phương thức hoạt động chưa thật sự đổi mới theo hướng đa dạng, linh hoạt, hướng mạnh về cơ sở. Vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức và đại biểu dân cử chưa có cơ chế cụ thể, còn nhiều lúng túng, hiệu quả chưa cao.

Sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc là của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trong đó vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là hết sức quan trọng, do đó để tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tiếp tục củng cố vững chắc vai trò “cầu nối” giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước trong thời gian tới, đòi hỏi UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp tỉnh Quảng Nam tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, xây dựng chương trình phối hợp thống nhất hành động cụ thể, thiết thực với những nội dung chủ yếu sau:

Một là, tiếp tục đổi mới và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện các chủ trương, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về chính sách đại đoàn kết toàn dân; mở rộng và đa dạng hóa các hình thức tập hợp, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, đẩy mạnh hoạt động đối ngoại nhân dân, động viên các tầng lớp nhân dân hăng hái tham gia các phong trào thi đua, mở rộng và nâng cao chất lượng các cuộc vận động: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” gắn với xây dựng nông thôn mới; “Ngày vì người nghèo”; “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” ngày càng thiết thực, sát với thực tiễn nhằm huy động mọi nguồn lực, tạo sự nhất trí, đồng thuận trong xã hội, quyết tâm xây dựng tỉnh Quảng Nam sớm trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX đã đề ra.

Hai là, phát huy vai trò chủ trì phối hợp thống nhất hành động của UBMTTQVN các cấp trong việc xây dựng và thực hiện hiệu quả Chương trình phối hợp và thống nhất hành động giữa UBMTTQVN các cấp với các tổ chức thành viên của Mặt trận cùng cấp, khắc phục tình trạng “hành chính hóa”, chồng chéo, hình thức, phân công rõ ràng trách nhiệm của cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp trong việc tổ chức thực hiện các phong trào, các cuộc vận động.

Ba là, UBMTTQVN các cấp và các tổ chức chính trị-xã hội cần có sự chuẩn bị cần thiết để chủ động thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, đại biểu dân cử; làm tốt nhiệm vụ đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân. Phát huy dân chủ tích cực tham gia xây dựng Đảng và chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Kiên quyết đấu tranh và kiến nghị đưa ra khỏi bộ máy nhà nước những cán bộ, công chức thoái hóa, biến chất, tham nhũng, sách nhiễu, làm giảm sút lòng tin của nhân dân.

Bốn là, tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận, hướng mạnh về cơ sở, khu dân cư, đổi mới phương thức tiếp cận đối với các tôn giáo và đồng bào các dân tộc thiểu số. Tập trung xây dựng cộng đồng dân cư tự quản ngày càng vững mạnh. Đổi mới nhận thức về công tác cán bộ của Mặt trận, thường xuyên kiện toàn tổ chức bộ máy, đổi mới chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác Mặt trận các cấp, nhất là cơ sở; chú trọng việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, nghiệp vụ, xây dựng đội ngũ cán bộ Mặt trận “có tâm, có tầm” để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân trong giai đoạn mới theo tinh thần Kết luận số 62-KL/TW ngày 08/12/2009 của Bộ Chính trị./.