về đổi tên cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” thành cuộc vận động (CVĐ) “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”.

Tưng bừng ngày hội Đại đoàn kết tại khu dân cư.

Đây không chỉ là sự thay đổi tên gọi mà phải là sự chuyển đổi về chất của CVĐ trên cơ sở kế thừa thành tựu đã đạt được, đồng thời khắc phục những bất cập lâu nay. Sau gần 20 năm, đây là sự thay đổi mang tính thực chất, thiết thực đối với cả hệ thống Mặt trận và các tổ chức thành viên khắp cả nước.

Bài học lớn rút ra từ thực tiễn qua ý kiến của người dân, cán bộ tâm huyết gắn bó với công tác Mặt trận đặt ra yêu cầu đổi mới CVĐ. Việc mạnh dạn đổi mới CVĐ phù hợp với vai trò của Mặt trận trong tình hình mới, nhất là thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội với tinh thần kiên trì góp ý kiến đến khi đạt được mục tiêu đề ra. Việc tổng kết thực tiễn và quyết tâm đổi mới, nhằm tránh bệnh hình thức trong thực hiện các CVĐ mang ý nghĩa phát huy chức năng giám sát, phản biện ngay trong chính công tác Mặt trận.

Trước đây, từ sự bất cập của tham mưu đưa tất cả các phong trào kể cả các phong trào do Bác Hồ khởi xướng vào “Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của ngành văn hóa chẳng những đi chệch tư tưởng chỉ đạo của Bác Hồ về xây dựng văn hóa và con người viết trong cuốn “Đời sống mới”, mà còn gây ra nhiều hệ lụy. Đó là việc gây nhiều tốn kém cho ngân sách nhà nước khi có hai tổ chức khác hẳn về chức năng, nhiệm vụ nhưng lại mang tên CĐV gần giống nhau, nội dung hoạt động giống nhau về xây dựng gia đình văn hóa v.v…Tháng 6-2014, Đảng đã ban hành Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI), trong đó khắc phục những khiếm khuyết nói trên.

Đương nhiên, những bất cập kéo dài nhiều năm qua không thể khắc phục trong một ngày một bữa. Cần sự nhẫn nại, thiện chí, đồng thời cần tránh tư duy cục bộ. Lòng yêu nước, yêu dân, vì sự đoàn kết dân tộc và lợi ích của cả cộng đồng là mục tiêu lớn đặt ra ngay trong CVĐ. Sau khi đổi tên CVĐ thành “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”,  còn hàng loạt công việc phải tiến hành khẩn trương để cán bộ Mặt trận, đoàn thể phải được tôn trọng và yên lòng cống hiến, để nhân dân tin cậy và xem Mặt trận là đại diện xứng đáng cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Vấn đề là phải “đổi mới từ ngọn đến gốc”.

Một là, với tên CVĐ mới, cần làm rõ phần trách nhiệm của Mặt trận Trung ương trong thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh và giảm nghèo bền vững, nhưng tập trung vào những bức xúc của dân như Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân lưu ý. Cần xác định rõ việc nào Mặt trận làm đầu mối phối hợp trong các  phong trào chung như: “Quỹ vì biển đảo quê hương”, “Xây dựng gia đình, con cháu tử tế” v.v… có sự tham gia các đoàn thể và khi cần sẽ có sự phối hợp với chính quyền theo phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” dưới sự lãnh đạo của Đảng. Cũng cần xác định việc nào Mặt trận chỉ tham gia phối hợp như phong trào: “An ninh trật tự” thuộc Công an, “Kế hoạch hóa gia đình” thuộc ngành Y tế, Chữ thập đỏ. Rất nhiều công việc phải gắn nhịp nhàng với 8 nhiệm vụ hay trách nhiệm của MTTQVN được ghi trong Luật MTTQVN (sửa đổi) năm 2015. 

Hai là, triệt để thi hành Kết luận số 62 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của MTTQVN và các đoàn thể chính trị - xã hội mà khâu then chốt là “xác định rõ hơn chức năng nhiệm vụ, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và vai trò làm chủ của nhân dân thông qua MTTQVN và các đoàn thể chính trị xã hội”,  và triệt để thi hành Hiến pháp 2013, Luật Mặt trận 2015 về mối quan hệ bình đẳng, phối hợp giữa MTTQ và Nhà nước.

Căn cứ vào các văn bản pháp lý này, phải thực hiện nghiêm túc hai  nhiệm vụ: Chấm dứt việc MTTQ phải kiểm điểm thi đua theo tiêu chí của chính quyền gồm trên 100 trách nhiệm cụ thể;  Chấm dứt việc MTTQ tham gia Ban chỉ đạo, Ban vận động phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” thực chất là thuộc chính quyền, vừa làm chồng chéo giữa chức năng vận động của MTTQ và chức năng quản lý của chính quyền, vừa hạ thấp, thậm chí làm mất vai trò của Mặt trận. Về kinh phí hoạt động của Mặt trận, Nhà nước sẽ chuyển thẳng cho MTTQ, không phải thông qua một Ban chỉ đạo nào.

Ba là, thực hiện cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh và thực hiện lời dạy của Người trong quyển sách “Đời sống mới”: Văn hóa là học chữ, xây dựng con người là xây dựng con người tốt - điều này rất phù hợp với nguyện vọng của đại đa số nhân dân. Thiết nghĩ, trước những trăn trở của dư luận xã hội lâu nay, cần thúc đẩy phong trào xây dựng con người tử tế, xã hội tử tế. Tiêu chí của phong trào này nên gọn, dễ hiểu, cân bằng giữa quyền lợi và nghĩa vụ của các đối tượng liên quan. Mục đích cốt là xây dựng nên người, tuyệt đối không chạy theo thành tích, hình thức. Do đó chỉ biểu dương những con người, gia đình thật sự tiêu biểu để có thể đi vào  cuộc sống, tạo sự lan tỏa có ý nghĩa.

Bốn là, khu phố và tổ dân phố là địa bàn cuối cùng thực hiện mọi chủ trương, chính sách từ Trung ương, còn gọi là khu dân cư. Mọi người dù công tác ở đâu (cơ quan Đảng, chính quyền, tổ chức Mặt trận, đoàn thể) đều về sinh sống ở đây. Ở đây có cấp ủy Đảng, Ban điều hành khu phố, tổ dân phố, Ban công tác Mặt trận khu phố và tổ công tác Mặt trận (gồm tổ phụ nữ, tổ thanh niên, tổ hội cựu chiến binh, tổ người cao tuổi, tổ chữ thập đỏ, tổ khuyến học, cá nhân tiêu biểu). Tuy nhiên, thực tiễn đã chứng minh những hạt nhân khu dân cư vẫn còn nhiều bất cập. Cần phát huy vai trò cơ sở nhỏ nhất của Mặt trận. Trong khi đó, lâu nay nội dung hoạt động của Ban điều hành khu phố và Ban công tác Mặt trận khu phố, tổ dân phố và tổ công tác Mặt trận dài và có điểm trùng lắp, thậm chỉ còn trùng lắp cả với nhiệm vụ quy ước của tổ dân phố, với tiêu chí gia đình văn hóa với vô số nhiệm vụ v.v… Điều này sẽ gây khó khăn cho người dân trong việc hưởng ứng các phong trào,  và hiện tượng rơi vào bệnh hình thức xảy ra cũng là điều dễ hiểu.

Không ít người có vai trò ở cơ quan, tổ chức khác khi về khu dân cư không biết lúc nào mình là công dân để nghe theo Ban điều hành khu phố, tổ dân phố, và lúc nào mình là hội viên để nghe theo Ban công tác Mặt trận khu phố, tổ công tác Mặt trận; chưa kể lúc nào mình là cử tri để nghe theo tổ đại biểu Quốc hội, tổ đại biểu Hội đồng nhân dân. Ở địa bàn nhỏ khu dân cư, việc phân biệt rõ cơ chế Đảng lãnh đạo bằng nghị quyết, Chính quyền quản lý bằng luật pháp, Mặt trận vận động bằng phong trào hành động của nhân dân không đơn giản chút nào. Chính vì vậy mà có tình trạng bố trí cán bộ Ban điều hành khu phố làm thành viên Ban công tác Mặt trận khu phố. Như vậy thì làm sao Mặt trận giám sát  được chính quyền. Bố trí một bí thư chi bộ làm trưởng Ban công tác Mặt trận khu phố, như vậy là chồng chéo vai trò của Đảng.

Theo cơ cấu, dù ở cấp nào Chủ tịch Mặt trận không nhất thiết là nằm trong cấp ủy nhưng trong UBMT phải có đại diện của Đảng vừa là lãnh đạo, vừa là thành viên. Còn trường hợp đảng viên tham gia “công tác vận động” của Mặt trận thì nên là với tư cách thành viên của Mặt trận hay đoàn thể;  và chỉ khi làm tròn nhiệm vụ “vận động” thì người dân sẽ tin rằng nghị quyết của Đảng đúng đắn. Thiết nghĩ, cần cải cách để ngay ở địa bàn khu dân cư luôn bảo đảm cơ chế: Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý, Mặt trận vận động. Cũng đã đến lúc Đảng cần tổng kết việc thực hiện Kết luận số 62 của Bộ Chính trị ra đời cách đây 6 năm (năm 2009).

Năm là,  Ủy ban TW MTTQVN nên khôi phục lại phong trào thi đua trong hệ thống Mặt trận, giữ vững tính độc lập của mình trong cơ chế Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý, Mặt trận vận động. Ngày hội Đại đoàn kết dân tộc tháng 11 hàng năm phải là ngày đánh giá thực chất thành tích chỉ riêng của Mặt trận và các đoàn thể, không xen lẫn thành tích của chính quyền.

Để MTTQVN xứng tầm với vai trò và vị thế của mình, dĩ nhiên cần sự nỗ lực phát huy khả năng, sức sáng tạo trong đóng góp ý kiến của  MTTQ các cấp ở 63 tỉnh thành. Sự nỗ lực đó chắc chắn là sự đổi mới về chất “từ ngọn đến gốc” trong công tác Mặt trận nói chung, nhất là trong thực hiện các CVĐ.

    Nguyễn Hữu Châu